Yangiliklar
O‘zbekiston toza energiya foydalanish darajasi yuqori bo‘lgan mamlakatlar guruhiga kirdi.
Taraqqiyotni baholash uchun indekslar va reyting ko‘rsatkichlari ishlatilgan bo‘lib, bu ko‘rsatkichlar erishilgan natijalarni global o‘rtacha ko‘rsatkichlar bilan taqqoslash imkonini beradi. Tadqiqot toza energiya ta’minotidagi tendensiyalarni xarakterlovchi asosiy ko‘rsatkichlar tahliliga asoslangan: elektr energiyasiga, toza yoqilg‘ilarga va texnologiyalarga, qayta tiklanuvchi energiya manbalariga (QTM), energiya samaradorligiga, uglerod intensivligiga va boshqalarga kirish.
Ma’lumot uchun: ballar qiymatiga qarab, tahlil qilingan mamlakatlar (180 dan ortiq) BRM 7 bo‘yicha erishish darajasiga ko‘ra 3 guruhga ajratilgan: 1-guruh (yuqori daraja) — 85 dan 100 ballgacha, 2-guruh (o‘rta/ummuman yuqori daraja) — 56 dan 85 ballgacha, 3-guruh (past daraja) — 22 dan 55 ballgacha.
Tahlil natijalari O‘zbekiston toza energiya foydalanish darajasi yuqori bo‘lgan mamlakatlar guruhida — 68,5 ball (global o‘rtacha — 64,2 ball) ekanligini ko‘rsatdi.
O‘zbekistonning global reytingdagi pozitsiyasi aholi uchun elektr ta’minotini yaxshilash va energiya samaradorligi ko‘rsatkichlari va energiya ta’minoti tizimidagi investitsiyalar o‘sishi bo‘yicha amalga oshirilayotgan choralar natijasidir, bu oxirgi yillarda sezilarli darajada oshdi.
Aholi: Aholini elektr energiyasi bilan ta’minlashda sezilarli taraqqiyot erishildi. Olib borilgan choralar natijasida so‘nggi 5 yilda elektr energiyasining uzilishi davomiyligi uch baravarga kamaydi. 2018 yildan oldin 6 soatdan ortiq uzilishlar bo‘lgan bo‘lsa, bugungi kunda faqat 10 daqiqadan 2 soatgacha bo‘lgan qisqa muddatli uzilishlar kuzatilmoqda.
Energiya samaradorligi: 2018-2023 yillar davomida iqtisodiyotda energiya samaradorligi yillik o‘rtacha 5-6% ga yaxshilandi, bu asosan qayta tiklanuvchi energiya quvvatlarini faol joriy etish hisobiga amalga oshdi. 2023 yilda QTM ning umumiy o‘rnatilgan quvvati 2018 yilga nisbatan 49% ga oshdi. So‘nggi uch yilda toza energiya ishlab chiqarilishi 1,5 baravarga oshdi, uning umumiy ishlab chiqarishdagi ulushi 7,1% dan 9,7% gacha o‘sdi.
Investitsiya: Qayta tiklanuvchi energiya texnologiyalari va elektrlashtirish dasturlariga investitsiyalar sezilarli darajada oshdi. Energiyani ta’minlash tizimidagi investitsiyalar 2020 yilda asosiy kapital investitsiyalarining umumiy hajmining 5,3% ni, 2023 yilda esa 12,2% ni tashkil etdi. Natijada, mamlakatning umumiy energiya quvvati 2018 yilga nisbatan 1,3 baravarga oshdi. Bu omillar ishlab chiqarish salohiyatining o‘sishiga va aholi tomonidan elektr energiyasiga bo‘lgan talabni ta’minlash imkoniyatlarining kengayishiga yordam berdi.
Toza energiyaga aholi tomonidan kirishni ta’minlashdagi erishilgan taraqqiyot respublikada elektr energiyasi iste’moli strukturasi bo‘yicha ijobiy o‘zgarishlar bilan birga kuzatildi. 2018-2023 yillar davomida aholi tomonidan elektr energiyasi iste’moli 31,2% ga oshdi. Aholining umumiy iste’mol strukturasi ichida ulushi 21,7% dan 23% gacha oshdi.
O‘sib borayotgan aholi uchun barqaror energiya ta’minotini ta’minlash va O‘zbekistonni toza energiyaga yuqori kirish darajasiga ega mamlakatlar guruhiga kiritish vazifalari amalga oshirilayotgan ijtimoiy-iqtisodiy islohotlar ustuvor yo‘nalishlarida ahamiyatini saqlab qolmoqda. Ushbu vazifalarni hal qilish qayta tiklanuvchi energiyani samarali ishlatishni rag‘batlantirish va energiya quvvatlarini rivojlantirish bo‘yicha muvozanatli siyosatni amalga oshirishni talab etadi.
